Poreska politika u našoj zemlji sprovodi se na principu fiskalnog federalizma što praktično znači da se politika javnih prihoda i rashoda, definiše i sprovodi na više nivoa vlasti kao što je federacija, republika, pokrajina, grad i opština.

Osnove našeg poreskog sistema uređene su Zakonom o osnovama poreskog sistema koje obuhvataju:

  • vrste poreza na teritoriji Srbije
  • predmet oporezivanja
  • poreskog obveznika
  • poresku osnovicu
  • vrstu i visinu poreskih stopa
  • poreska oslobođenja i olakšice.

Ovim sistemskim zakonom je pokušano da se stvore uslovi da naše tržište funkcioniše jedinstveno (naročito kod uređenja poreskih stopa i olakšica) kako bi se poreska evazija svela na minimum.


Vrste poreza

Vrste poreza kod nas su :

  • porez na promet - gde spadaju porez na promet proizvoda, usluga i akciza
  • porez na dobit preduzeća
  • porez na dodatu vrednost
  • porez na dohodak građana
  • porez na imovinu- gde spadaju porez na imovinu u "statici", porez na nasleđe i poklon porez na prenos apsolutnih prava, porez na finansijske transakcije
  • porez na upotrebu, drzanje i nošenje određenih dobara
  • porez na fond zarada.


Poreski obveznik

Poreski obveznik je fizičko ili pravno lice koje je dužno da plati porez, znači ne mora svako lice biti poreski obveznik. Poreski obveznik je uži pojam od poreskog dužnika jer ovaj drugi obuhvata i poreskog platca, posrednika, destinatora i jemca.

Poreski platac je ono fizičko ili pravno lice kojeg zakon obavezuje da obračuna i uplati propisani porez (poslodavac koji isplaćuje, banka koja isplaćuje kamatu).

Poreski posrednik je dužan da sa računa poreskog dužnika (poreskog obveznika ili poreskog platca) na osnovu njihovog naloga za prenos sredstava obustavi i po odbitku uplati utvrđeni porez, na odgovarajući račun poreskog obveznika, odnosno poreskog platca, na odgovarajući poreski račun.


Poreski obveznik i poreski dužnik

Poreski destinator postoji kod posrednih poreza kao npr. poreza na promet. Namera je zakonodavca kod određivanja ove vrste poreza, da poreski teret ponese krajnji potrošač (kupac), a ne prodavac koji je određen za poreskog obveznika.

Poreski jemac odgovara za poresku obavezu drugog lica. Poreskim propisima naše zemlje kao poreski obveznik određeni pojedinac tj. primenjuje se individualno oporezivanje, s tim što se pružaju poreske olakšice za bračnog druga i izdržavane članove porodice, što je administrativno jednostavnije od zajedničkog oporezivanja.

Poslovni rezultat pravnih lica podleže oporezivanju posebnim porezom, porezom na dobit preduzeća bez obzira da li se radi o društvu lica ili kapitala. Kod društva kapitala dividende odnosno udeli dvostruko su oporezovani i to jedan put na nivou društva porezom na dobit i drugi put na nivou akcionara, porezom na dohodak fizičkih lica kao prihod od kapitala.


Predmet oporezivanja 

Sa stanovišta nauke o finansijama poreski objekat predstavlja materijalni osnov za uvođenje poreza, odnosno odraz ekonomske snage koju treba oporezovati. To mogu biti prihodi, imovina, potrošnja i dr. Sa stanovišta poreskog prava poreski objekat predstavljaju određene činjenice koje su preduslov za nastanak poreske obaveze odnosno sve što može da manifestuje poresku ekonomsku snagu koja se može oporezovati. To znači da bi nastala poreska obaveza neophodno je da se ostvari neki prihod ili da se stekne imovina ili obavi neka transakcija što će dovesti poreskog obveznika u položaj da plati porez. Treba napomenuti da porez najčešće nosi naziv svog objekta porez na dobit, na dohodak, na promet, na imovinu i dr. Od poreskog objekta treba razlikovati poreski izvor koji čine sva dobra iz kojih obveznik može platiti porez. Plaćanje poreske obaveze iz nekog izvora podrazumeva da se umanjuju obveznikovi neto prihodi, tj. dohodak kao izvori koji se obnavljaju, a ne i samo imovina pa i kada je u pitanju porez na imovinu jer je tad poreski objekat imovina, ali je izvor prihod obveznika. Izuzetno se porez na imovinu plaća iz same imovine kao što je slučaj u vanrednim okolnostima posle rata kad zakonodavac zahvata imovinu ratnih profitera.


Poreska osnovica

Poreska osnovica predstavlja kvantitativno određen iznos predmeta oporezivanja za svaki poreski oblik. Primenom poreske stope na utvrđenu poresku osnovicu dobija se iznos poreza koji je obveznik dužan da plati. Može biti stvarna poreska osnovica koja se utvrđuje na osnovu podataka koji odražavaju ekonomsku snagu poreskih obveznika i predpostavljena na osnovu predpostavke da je obveznik ostvario tj. mogao ostvariti prihod ili dohodak kao i u slučaju kada obveznik nije podneo poresku prijavu ili u slučaju paušalnog oporezivanja.


Visina poreske osnovice

Visina poreske osnovice se utvrđuje nekom od metoda:

Direktna metoda je postupak kojim se poreska osnovica utvrđuje na bazi podataka koje je obveznik dostavio poreskom organu, dakle na osnovu knjigovodstvene evidencije koju vodi i na osnovu koje je sastavio poresku prijavu i poreski bilans. Ovom metodom se utvrđuje porez na dobit preduzeća, porez na dohodak građana na prihode od samostalne delatnosti.

Indirektna metoda se primenjuje u slučaju kada nadležnom poreskom organu podatke od značaja za utvrđivanje poreske obaveze dostavlja treće lice a ne obveznik. Takođe postoji obaveza banaka da dostave podatke o prihodima obveznika na žiro račun.


Službena metoda i parifikacija

Službena metoda koristi se pri utvrđivanju predpostavljene poreske osnovice i to:

  • kada obveznik nije podneo poresku prijavu iako je bio dužan da to učini
  • kada je podneo poresku prijavu, ali poreski organ smatra da su podaci neverodostojni
  • kada ni obveznik ni treće lice nisu bili obavezni da dostave podatke.

Metoda parifikacije koristi se u istim slučajevima kao kod službene, s tim što poreski organ ne utvrđuje poresku osnovicu na osnovu podataka koje je sam prikupio, već na osnovu poređenja sa drugim obveznicima iste delatnosti koji tu delatnost obavljaju pod približno istim uslovima.


Poreske stope

Poreske stope se uglavnom prikazuju kao procentualni iznos poreza u odnosu na fiksnu poresku osnovu, a ako je ona podeljena na više poreskih jedinica u odnosu na poresku jedinicu.

U finansijskoj teoriji i poreskim sistemima razlikuje se više vrsta poreskih stopa:

  • Zakonska poreska stopa je ona koja je utvrđena u zakonu o oporezivanju, i ona je ograničenog dometa, ako se koristi u analitičke svrhe pa su potrebni i drugi oblici.
  • Prenesena poreska stopa npr. predstavlja udeo poreza na dohodak u dohotku koji je predmet oporezivanja.
  • Efektivna ili stvarna poreska stopa je udeo obračunatog poreza u dohotku pre oporezivanja umanjenim za poreska oslobođenja i olakšice pa tako izražava stvarni poreski teret pojedinca ili preduzeća.
  • Granična poreska stopa je ona koja se primenjuje za oporezivanje dohotka u najvišoj poreskoj jedinici kada se porez na dohodak obračunava progresivnim stopama. Osnovna je ona po kojoj se oporezuje osnovica bez uvećanja.


Odnos između poreske stope i poreske osnovice

Na osnovu odnosa između kretanja poreske stope i osnovice poreske stope mogu biti:
 

  • Proporcionalne su takve poreske stope koje ostaju iste kada se manja poreska osnovica tako da je odnos između osnovice i poreskog duga konstantan.
  • Progresivne su one koje se uvećavaju kada se uvećava poreska osnovica i  to ravnomerno ubrzano ili usporeno u osnosu na dinamiku promene poreske osnovice.
  • Regresivne se smanjuju kada se uvećava poreska osnovica. Javnost obično stepen progresivnosti to jest regresivnosti poreskog sistema meri pomoću graničnih poreskih stopa (promena plaćenog poreza u odnosu na promenu dohotka), ali se obično koristi prosečna poreska stopa tj. deo uplaćenog poreza u dohotku pre oporezivanja. Proporcionalan poreski sistem je onaj u kojem je odnos plaćenog poreza i dohotka konstantan bez obzira na visinu nivoa dohotka.


Poreske olakšice

I podsticaji čine sastavni deo poreskog sistema i predstavljaju jedan od instrumenata poreske politike. One predstavljaju ustupak koji država čini obveznicima, a koji se manifestuje kroz umanjene poreske osnovice, umanjenje obračunatog poreza ili njihovo odlaganje. Obveznicima se pružaju poreski podsticaji radi stimulisanja privrednog rasta, ulaganja starog kapitala, poboljšanja ekološke situacije ili pak ravnomernije raspodele nacionalnog dohotka.

Dodaj komentar Sviđa mi se - (1) Ne sviđa mi se - (0)    

  • Poreski sistem u Srbiji 1
  • Poreski sistem u Srbiji 2
  • Poreski sistem u Srbiji 3