Poreska politika u našoj zemlji sprovodi se na principu fiskalnog federalizma što praktično znači da se politika javnih prihoda i rashoda, definiše i sprovodi na više nivoa vlasti kao što je federacija, republika, pokrajina, grad i opština.
Osnove našeg poreskog sistema uređene su Zakonom o osnovama poreskog sistema koje obuhvataju:
Ovim sistemskim zakonom je pokušano da se stvore uslovi da naše tržište funkcioniše jedinstveno (naročito kod uređenja poreskih stopa i olakšica) kako bi se poreska evazija svela na minimum.
Vrste poreza kod nas su :
Poreski obveznik je fizičko ili pravno lice koje je dužno da plati porez, znači ne mora svako lice biti poreski obveznik. Poreski obveznik je uži pojam od poreskog dužnika jer ovaj drugi obuhvata i poreskog platca, posrednika, destinatora i jemca.
Poreski platac je ono fizičko ili pravno lice kojeg zakon obavezuje da obračuna i uplati propisani porez (poslodavac koji isplaćuje, banka koja isplaćuje kamatu).
Poreski posrednik je dužan da sa računa poreskog dužnika (poreskog obveznika ili poreskog platca) na osnovu njihovog naloga za prenos sredstava obustavi i po odbitku uplati utvrđeni porez, na odgovarajući račun poreskog obveznika, odnosno poreskog platca, na odgovarajući poreski račun.
Poreski destinator postoji kod posrednih poreza kao npr. poreza na promet. Namera je zakonodavca kod određivanja ove vrste poreza, da poreski teret ponese krajnji potrošač (kupac), a ne prodavac koji je određen za poreskog obveznika.
Poreski jemac odgovara za poresku obavezu drugog lica. Poreskim propisima naše zemlje kao poreski obveznik određeni pojedinac tj. primenjuje se individualno oporezivanje, s tim što se pružaju poreske olakšice za bračnog druga i izdržavane članove porodice, što je administrativno jednostavnije od zajedničkog oporezivanja.
Poslovni rezultat pravnih lica podleže oporezivanju posebnim porezom, porezom na dobit preduzeća bez obzira da li se radi o društvu lica ili kapitala. Kod društva kapitala dividende odnosno udeli dvostruko su oporezovani i to jedan put na nivou društva porezom na dobit i drugi put na nivou akcionara, porezom na dohodak fizičkih lica kao prihod od kapitala.
Sa stanovišta nauke o finansijama poreski objekat predstavlja materijalni osnov za uvođenje poreza, odnosno odraz ekonomske snage koju treba oporezovati. To mogu biti prihodi, imovina, potrošnja i dr. Sa stanovišta poreskog prava poreski objekat predstavljaju određene činjenice koje su preduslov za nastanak poreske obaveze odnosno sve što može da manifestuje poresku ekonomsku snagu koja se može oporezovati. To znači da bi nastala poreska obaveza neophodno je da se ostvari neki prihod ili da se stekne imovina ili obavi neka transakcija što će dovesti poreskog obveznika u položaj da plati porez. Treba napomenuti da porez najčešće nosi naziv svog objekta porez na dobit, na dohodak, na promet, na imovinu i dr. Od poreskog objekta treba razlikovati poreski izvor koji čine sva dobra iz kojih obveznik može platiti porez. Plaćanje poreske obaveze iz nekog izvora podrazumeva da se umanjuju obveznikovi neto prihodi, tj. dohodak kao izvori koji se obnavljaju, a ne i samo imovina pa i kada je u pitanju porez na imovinu jer je tad poreski objekat imovina, ali je izvor prihod obveznika. Izuzetno se porez na imovinu plaća iz same imovine kao što je slučaj u vanrednim okolnostima posle rata kad zakonodavac zahvata imovinu ratnih profitera.
Poreska osnovica predstavlja kvantitativno određen iznos predmeta oporezivanja za svaki poreski oblik. Primenom poreske stope na utvrđenu poresku osnovicu dobija se iznos poreza koji je obveznik dužan da plati. Može biti stvarna poreska osnovica koja se utvrđuje na osnovu podataka koji odražavaju ekonomsku snagu poreskih obveznika i predpostavljena na osnovu predpostavke da je obveznik ostvario tj. mogao ostvariti prihod ili dohodak kao i u slučaju kada obveznik nije podneo poresku prijavu ili u slučaju paušalnog oporezivanja.
Visina poreske osnovice se utvrđuje nekom od metoda:
Direktna metoda je postupak kojim se poreska osnovica utvrđuje na bazi podataka koje je obveznik dostavio poreskom organu, dakle na osnovu knjigovodstvene evidencije koju vodi i na osnovu koje je sastavio poresku prijavu i poreski bilans. Ovom metodom se utvrđuje porez na dobit preduzeća, porez na dohodak građana na prihode od samostalne delatnosti.
Indirektna metoda se primenjuje u slučaju kada nadležnom poreskom organu podatke od značaja za utvrđivanje poreske obaveze dostavlja treće lice a ne obveznik. Takođe postoji obaveza banaka da dostave podatke o prihodima obveznika na žiro račun.
Službena metoda koristi se pri utvrđivanju predpostavljene poreske osnovice i to:
Metoda parifikacije koristi se u istim slučajevima kao kod službene, s tim što poreski organ ne utvrđuje poresku osnovicu na osnovu podataka koje je sam prikupio, već na osnovu poređenja sa drugim obveznicima iste delatnosti koji tu delatnost obavljaju pod približno istim uslovima.
Poreske stope se uglavnom prikazuju kao procentualni iznos poreza u odnosu na fiksnu poresku osnovu, a ako je ona podeljena na više poreskih jedinica u odnosu na poresku jedinicu.
U finansijskoj teoriji i poreskim sistemima razlikuje se više vrsta poreskih stopa:
Na osnovu odnosa između kretanja poreske stope i osnovice poreske stope mogu biti:
I podsticaji čine sastavni deo poreskog sistema i predstavljaju jedan od instrumenata poreske politike. One predstavljaju ustupak koji država čini obveznicima, a koji se manifestuje kroz umanjene poreske osnovice, umanjenje obračunatog poreza ili njihovo odlaganje. Obveznicima se pružaju poreski podsticaji radi stimulisanja privrednog rasta, ulaganja starog kapitala, poboljšanja ekološke situacije ili pak ravnomernije raspodele nacionalnog dohotka.